کارشناس رسمی دادگستری توقیف اموال منقول

 توقیف به معنای سلب آزادی و نگه داشتن می باشد. بنابراین می توان گفت توقیف اموال یعنی اینکه مالی را نگه داریم. در حقوقی توقیف اموال یعنی اینکه مال شخصی را بازداشت کنیم و اجازه تصرف و استفاده  را  از او بگیریم. توقیف اموال بدهکار یعنی اینکه بازداشت کردن اموال کسی که در دادگاه حکمی به ضرر او صادر شده است. توقیف اموال زمانی صورت می گیرد که بدهکار از پرداخت بدهی خود خودداری کند. حتی اگر خواهان دعوی احساس کند  و شک کند که بروز چنین رفتاری از او ممکن است می تواند از دادگاه تقاضای توقیف اموال نماید. توقیف اموال شخصی که حکم، به ضرر او صادر شده است به طور کلی بر دو نوع تقسیم می گردد. توقیف اموال اجرایی و توقیف اموال تامینی.

توقیف اموال اجرایی

بدهکار موظف است در مهلت 10 روزه بعد از صدور اجراییه آن را اجرا نماید و اگر همچنان بدهکار، حکم را اجرا نکرده باشد، بر اساس ماده 49 قانون اجرای احکام مدنی می توان از دادگاه درخواست کرد تا به میزان حکم صادر شده از اموال بدهکار توقیف شود . به این نوع توقیف، توقیف اجرایی می گویند .

توقیف اموال تامینی

بعد از اینکه حکم دادگاه صادر و بر اساس آن بدهکار موظف به پرداخت بدهی خود شد، اجراییه ای برای او صادر می گردد که طبق آن محکوم علیه باید به مدت 10 روز دستورات صادر شده را اجرا نماید . اما در این مدت 10 روزه این احتمال هم وجود دارد که محکوم اموال خود را به دیگری منتقل کند یا آنها به نحوی از بین ببرد و مخفی کند و ادعا کند که قدرت پرداخت بدهی را ندارد. در این شرایط، محکوم له ( کسی که به نفع او صادر شده است ) می تواند اموال بدهکار را به دادگاه معرفی کند و از دادگاه درخواست توقیف اموال را کند. به این نوع توقیف ، توقیف تامینی یا بعضا توقیف احتیاطی می گویند.

ابتدا باید مفهوم مال منقول و مال غیر‌منقول ، مورد بررسی قرار بگیرد، همانند بسیاری از چیزها، برای مال هم تقسیم‌بندی‌های متعددی وجود دارد که یکی از این تقسیم‌بندی‌ها ، تقسیم اموال ، به منقول و غیرمنقول می باشد.

اموال منقول : اموال منقول ، اموالی هستند که می‌توان آن‌ها را از محلی به محل دیگر منتقل کرد بدون اینکه نیاز به تخریب و یا انجام کاری دیگری برای انتقال باشد (مثلا ماشین- موتور یا اسباب و اثاثیه منزل) در کل هر شی و جنسی که قابل حمل کردن باشد.

اموال غیرمنقول : اموال غیرمنقول ، اموالی هستند که نمی‌توان آن‌ها را از محلی به محل دیگر منتقل کرد به صورتی‌که در خود مال یا محل استقرارش، صدمه‌ای به‌وجود نیاید. مانند ساختمان یا زمین.

اموال قابل توقیف

مال چیزی است که در بازار ارزش اقتصادی دارد و به دو گروه منقول (مثل خودرو) و غیرمنقول (مثل ملک) تقسیم می گردد. طبق قانون هر مالی قابل توقیف نیست. توقیف مختص اموالی است که جزو مستثنیات دِین نباشند. مستثنیات دین آن دسته از اموالی است که طبق عرف برای زندگی بدهکار ضروری است. مستثنیات دین شامل موارد ذیر می باشد:

1. آذوقه‌ موجود، به‌قدر احتیاج بدهکار و افراد تحت تکفل وی برای مدتی‌که عرفاً آذوقه، ذخیره می‌شود.
2. ثاثیه ضروری زندگی بدهکار و افراد تحت تفکل وی.
3. مسکن مورد نیاز بدهکار و افراد تحت تکفل وی با رعایت شئون عرفی.
4. ابزار کار و وسایل مورد نیاز که توسط آن برای خود و افراد تحت تکفلشان کسب روزی می‌کنند. مانند کامیون باربری، تاکسی و هر خودرویی که وسیله امرار معاش است.
5. کتب و ابزار علمی، جزوات، تحقیقات و… مورد استفاده برای محققان و اشخاص اهل علم
6. تلفن شخصی
7. مبلغی که در زمان عقد اجاره پرداخت شده است.

نحوه توقیف اموال منقول

اموال منقولی که خارج از محل سکونت یا محل کار بدهکار باشد، در صورتی توقیف می‌شود که دلایل کافی برای تعلق این اموال به بدهکار در دسترس باشد. اگر مال منقول در تصرف شخص دیگری غیر از بدهکار باشد و آن شخص نسبت به آن ادعای مالکیت داشته باشد یا اینکه شخص متصرف (شخص ثالث) آن مال را متعلق به دیگری معرفی کند، به عنوان مال بدهکار توقیف نخواهد شد. البته اگر خلاف ادعای متصرف ثابت شود، او مسئول جبران خسارت محکوم‌له خواهد بود.

در این روش بدهکار بعد از توقیف سندی مانند توقیف پلاک خودرو دیگر نمی تواند خودروی خود را به کسی بفروشد یا انتقال بدهد.  این نوع از توقیف بیشتر یکی از روش های اعمال فشار به شخص مدیون می باشد تا از این روش زودتر بدهی خود را پرداخت نماید.

صورت‌برداری از اموال

قبل از توقیف اموال منقول، صورتی از اموال که در‌بردارنده‌ ویژگی‌ها و اوصاف کامل اموال باشد، تنظیم کند.  صورت مذکور را مامور اجرا و سایر افراد حاضر در محل، امضا خواهند کرد.

‌مامور اجرا باید قبل از توقیف اموال منقول لیستی که مشتمل بر وصف کامل اموال از قبیل نوع- عدد- وزن-‌اندازه و غیره، ‌که با تمام حروف و اعداد باشد تنظیم نماید، طور کلی در هر مورد، مشخصات و خصوصیاتی که معرف کامل مال باشد، نوشته ‌شود.

 نحوه ارزیابی و کارشناسی مال منقول

اموال منقول، حین توقیف ارزیابی می گردد. قیمت اموال با توافق یکدیگر تعیین شود و هر گاه با یکدیگر به توافق نرسند یا اینکه اصولاً حین توقیف حاضر نباشند، قیمت اموال توسط کارشناس رسمی دادگستری تعیین می‌شود.تعیین کارشناس رسمی دادگستری با توافق طرفین است و در صورت حاصل نشدن توافق یا حاضر نشدن بدهکار، مأمور اجرا از میان کارشناسان رسمی دادگستری و در صورت نبودن کارشناسان رسمی دادگستری از بین اشخاص معتمد و خبره، ارزیاب را معین می‌کند و هر گاه هنگام توقیف به کارشناس رسمی دادگستری دسترسی نباشد، قیمتی که محکوم‌له تعیین می‌کند، برای توقیف مال ملاک عمل است. در حالت اخیر، مأمور اجرا نسبت به تعیین ارزیاب و تقویم مال به قید فوریت عمل خواهد کرد.نظریه ارزیاب بلافاصله به طرفین ابلاغ می‌شود و هر یک می‌توانند ظرف سه روز از تاریخ ابلاغ ارزیابی، به آن اعتراض کنند. دادگاهی که حکم به وسیله آن اجرا می‌شود، به اعتراض رسیدگی می‌کند.

هزینه ارزیابی و کارشناسی مال توقیفی بر عهده کیست

دستمزد ارزیاب به وسیله مأمور اجرا تعیین می شود که پرداخت آن بر عهده بدهکار است.اموال منقول توقف‌شده در همان جایی که هست، حفظ می‌شود، مگر آن که نقل اموال به محل دیگر ضرورت داشته باشد. اموال توقیف‌شده برای حفاظت به شخص مسئولی که حافظ نامیده می‌شود، سپرده خواهد شد. حافظ نسبت به این اموال امین محسوب می‌شود و حق ندارد از آن اموال به نفع خود استفاده کند یا آن را به کسی بدهد.

چگونگی توقیف اموال غیرمنقول

توقیف اموال غیرمنقول، کاملاً با توقیف اموال منقول متفاوت است؛ توضیح آن‌که توقیف مال غیرمنقول، به وضعیت ثبت آن مال، در سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، وابسته است. منظور از ثبت، نوشتن قرارداد‌ها و معاملات و به‌طور کلی، وضعیت اموال غیر‌منقول در دفاتر دولتی (رسمی) است.

سازمان ثبت اسناد و املاک کشور، سازمانی وابسته به وزارت دادگستری است. در حال حاضر نیز، تشکیلات ثبت در اغلب مراکز استان‌ها به‌صورت «اداره‌ کل ثبت اسناد و املاک منطقه» و در شهرستان‌ها، به‌صورت «اداره‌ ثبت اسناد و املاک» است.

صورت‌برداری از اموال

مامور اجرا، موظف است که بعد از توقیف اموال غیرمنقول، صورتی از این اموال تهیه نماید که در‌بردارنده‌ ویژگی‌ها و اوصاف کامل اموال باشد، تنظیم کند.  صورت مذکور را مامور اجرا و سایر افراد حاضر در محل، امضا خواهند کرد.

ارزیابی اموال

ارزیابی اموال غیرمنقول، براساس همان مقرراتی است که بر طبق آن‌ها، ارزیابی اموال منقول، انجام می‌شود.